Broj ljudi u Srbiji, koji se bave freelance poslovima, u stalnom je porastu poslednjih godina. Popularno zvani freelanceri su osobe koje nezavisno i honorarno rade za različite klijente, najčešće iz inostranstva.
Oni pružaju usluge iz različitih oblasti, na osnovu ekspertize iz tih oblasti, preko različitih platformi kao što su Freelancer, Upwork, Youtube, AirBNB i mnogih drugih.
Vrste prihoda koje ostvaruju freelanceri
U Srbiji, kao i u većini drugih država, svako ostvarivanje prihoda mora biti oporezovano. “Freelanceri” dobijaju novčanu naknadu za poslove koje obavljaju, najčešće iz inostranstva, i tako postaju poreski obveznici sa obavezom samooporezivanja.
Za svoje usluge “freelanceri” ostvaruju prihode po sledećim osnovama:
- Prihode po osnovu usluga dizajniranja i projektovanja
- Prihode po osnovu zakupa nepokretnosti i pokretnosti
- Prihode od arhitektonskih usluga
- Prihode ostvarene na društvenim mrežama
- Prihode po osnovu programiranja, web dizajna i drugih IT usluga
- Prihode po osnovu konsultantskih i marketinških usluga, i po osnovu istraživanja tržišta
- Prihode ostvarene na društvenim mrežama
- Prihode po osnovu podučavanja i prevođenja
- Prihode po osnovu dividendi i kamata
- Prihode od ostalih usluga
Šta je samooporezivanje?
Prema Zakonu o porezu na dohodak građana Republike Srbije propisana je obaveza o oporezivanju prihoda iz inostranstva koji ostvaruju fizička lica.
Freelanceri su fizička lica koja rade za pravna ili fizička lica. S obzirom da nemaju registrovanu delatnost, tretiraju se kao fizička lica koja ostvaruju dohodak i kao takvi podležu plaćanju poreza prema zakonu.
Kao poreski obveznici “freelanceri” su u obavezi da samostalno obračunaju porez i da ga plate.
Samooporezivanje je sistem oporezivanja u kom poreski obveznik ima obavezu da samostalno obračuna porez i da ga prikaže kroz odgovarajuću poresku prijavu.
Kako se tretiraju prihodi freelancera ostvareni u inostranstvu?
Za svaki prihod iz inostranstva “freelancer” podleže obavezi samooporezivanja, bez obzira kako su mu sredstva uplaćena, preko PayPala, Pioneera ili preko deviznog računa u banci.
Po osnovu rada zarada se može oporezovati kao prema ugovoru o delu ili prema ugovoru o radu. U slučaju ugovora o delu lice tretira kao nezaposleno, a u slučaju ugovora o radu lice smatra zaposlenim licem. Na osnovu tog statusa određuje se osnovica za računanje poreza i doprinosa.
Visina poreza na prihode od autorskih prava zavisi od izvora prihoda, te se procenat normiranih troškova određuje prema izvoru prihoda.
Osnovica za oporezivanje godišnjim porezom na dohodak građana obuhvata sve uplate iz inostranstva u bruto iznosu umanjene za plaćene iznose poreza i doprinosa.
Godišnji porez na dohodak građana plaćaju oni građani čija primanja na godišnjem nivou prelaze 23.000,00 EUR.
Obračun poreza kada je freelancer ujedno i zaposleno lice u Republici Srbiji
Kada je lice koje prima zaradu od klijenata iz inostranstva ujedno i zaposleno, osnovica za porez je ostvareni prihod umanjen za iznos normiranih troškova. Normirani troškovi se ne oporezuju, a njihova stopa zavisi od delatnosti kojom se fizičko lice bavi. Lice je obavezno da plati porez po stopi od 20%, kao i doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje, dok se oslobađa poreza na doprinose po osnovu zdravstvenog osiguranja.
Obračun poreza kada je freelancer nezaposleno lice u Republici Srbiji
Moguća su dva slučaja kada je lice koje se bavi “freelance” poslom a nema status zaposlenog lica u Republici Srbiji.
Prva mogućnost je kada osoba ostvaruje prihode od rada za klijenta u inostranstvu, i ima ugovor o radu sa tim klijentom, a pri tome ima status nezaposlenog lica u Republici Srbiji.
Osnovica poreza se računa tako što se ostvarena zarada umanjuje za neoporezivi iznos, prema objavi u Službenom glasniku za tekuću godinu. Na tu osnovicu plaća se porez po stopi od 10%, doprinose za zdravstveno osiguranje 10%, doprinose za PIO fond 25,5%, i doprinose za osiguranje za slučaj nezaposlenosti 0.75%.
Druga mogućnost je kada osoba ostvaruje prihode od rada za klijenta u inostrastvu, a ima status nezaposlenog lica u Republici Srbiji.
Osnovica za porez se računa tako što se bruto prihod umanjuje za normirane troškove, čija visina zavisi od vrste delatnosti. Porez se obračunava po stopi od 20%, doprinos za PIO 25.5%, i doprinos za zdravstveno osiguranje 10%.
Pojava “freelance” rada poslednjih godina i sve veći broj ljudi koji na taj način zarađuju, dovela je do uvođenja poreske obaveze u Srbiji za takav način zarade. Na neki način, to je bilo očekivano s obzirom da se u većini država svaki prihod oporezuje.
Ne treba prevideti da zakon, kako obavezuje plaćanje poreza, tako podrazumeva zakonske posledice za one koji ne izmire svoje poreske obaveze.